MenuKopalnia Trzebionka
Obiekty:
podziemna kopalnia rud cynku i ołowiu, powierzchniowe obiekty i urządzenia kopalni, staw osadowy odpadów flotacyjnych.
Wprowadzenie
Kopalnia Trzebionka należąca do ZG Trzebionka S.A. (ZGT) została uruchomiona w roku 1962. Obecnie znajduje się w trakcie likwidacji. Jest to zarazem zakończenie kilkusetletniej eksploatacji w chrzanowskim okręgu górnictwa rudnego, gdyż wyczerpane zostały ostatecznie tutejsze zasoby rudy.
W okresie maksymalnej produkcji, w latach 90. i na początku XXI wieku, była to jedna z największych podziemnych kopalni rud cynku i ołowiu na świecie. Wielkość jej wydobycia przekraczała wtedy 2,3 mln t/rok.
Przedmiotem eksploatacji jest tu niewystępująca na większą skalę w innych złożach chrzanowskich ruda siarczkowa cynku i ołowiu, zawierająca jako główne minerały rudne sfaleryt (siarczek cynku) i galeną (siarczek ołowiu). Wytwarzane są z niej koncentraty cynku i ołowiu. W procesie wzbogacania odzyskuje się też pokaźne ilości kamienia dolomitowego, co stawia Trzebionkę w rzędzie największych producentów kruszyw w okolicy.
Kopalnia wykorzystuje najnowszą technikę i technologię górniczą. Eksploatację prowadzi się na głębokości ok. 200 m, wybierając złoże systemami filarowo - komorowymi. Całość procesu wydobywczego prowadzona jest z użyciem samojezdnych maszyn oponowych, a wszystkie wyeksploatowane przestrzenie wypełnia się podsadzką hydrauliczną. Dzięki temu odkształcenia powierzchni terenu nad wyrobiskami są niewielkie (nie przekraczają 30 cm). Grubość eksploatowanego złoża mieści się w przedziale od 3,5 do 40 m.
Podobnie, jak w przypadku innych kopalni rud, także tu zmagano się w okresie budowy z zagrożeniem wodnym. W latach 70., po osiągnięciu ostatecznej głębokości, dopływ do wyrobisk można uznać za ustabilizowany na poz. 30 - 40 m3/min. Drenaż kopalni obejmuje wyłącznie warstwy triasu. Z tego powodu, choć jego zasięg jest rozległy, stosunki wodne w innych piętrach wodonośnych i na powierzchni pozostają nienaruszone. Po zakończeniu eksploatacji kopalnia zostanie zatopiona.
Centrum administracyjno - przemysłowe ZGT znajduje się w gminie Trzebinia, natomiast struktura podziemna kopalni obejmuje obszar w dwóch gminach, Trzebini i Chrzanowie (większa jego część znajduje się w gminie Chrzanów, pod Luszowicami i Balinem).
Sposób, w jaki prowadzona jest eksploatacja sprawia, że w granicach gminy Chrzanów nie występują na powierzchni oznaki działalności górniczej. Funkcjonują tu dwa niewielkie obiekty powierzchniowe kopalni: szyb wentylacyjny Aleksander przy węźle balińskim autostrady A4 oraz szyb wentylacyjnego Balin wraz z położoną obok instalacją podsadzkową. Będą one funkcjonowały tak długo, jak długo czynna będzie kopalnia.
Oddzielną kwestią jest natomiast i pozostanie na zawsze składowisko odpadów flotacyjnych. Zajmuje ono około 68 ha i jest dzisiaj najwyższym wzniesieniem w okolicach centrum Chrzanowa, stanowiąc charakterystyczny element krajobrazu. Docelowo wierzchowina składowiska może osiągnąć rzędną +325 m (dla porównania, najwyższy punkt w obrębie zwartej zabudowy na Osiedlu Północ osiąga rzędną około +305 m).
Zgromadzono tu materiał pozostający po produkcji koncentratów cynku i ołowiu w procesie flotacji. Jest to mielony dolomit z domieszką węglanów i siarczków cynku i ołowiu, który transportuje się w formie zawiesiny wodnej z zakładu wzbogacania rudy. Grubsza frakcja odpadów służy do budowy obwałowań, pozostała część trafia do wnętrza stawu, gdzie następuje sedymentacja części stałych. Oczyszczona z zawiesiny woda nadosadowa albo zawracana jest do zakładu wzbogacania, albo też, w sezonach suchych, używa się jej do zraszania obwałowań w celu podtrzymania wegetacji. Taki sposób składowania sprawia, że na wierzchowinie osadnika utrzymywany jest akwen. Po zakończeniu eksploatacji akwen zostanie osuszony, a składowisko będzie zabezpieczone przed destrukcją (działania w tym kierunku polegające na wprowadzeniu na stoki składowiska roślinności trwają od kilkunastu lat).
Proponowana trasa
Jak wspomniano, na powierzchni terenu występuje niewiele oznak funkcjonowania kopalni, poza stawem osadowym. Staw natomiast jest i przez najbliższe dwa lata będzie czynnym obiektem przemysłowym. Z tego względu na razie pozostaje niedostępny i wszelkie plany wykorzystania możliwości z nim związanych należy odłożyć na czas po jego likwidacji i rekultywacji.
