MenuGeologia
WSTĘP
Warunki naturalne sprawiły, że wśród czynników wpływających na rozwój historyczny Chrzanowa i innych miejscowości na terenie dzisiejszej gminy istotną rolę odegrało wydobycie i przetwarzanie surowców mineralnych, czyli szeroko rozumiane górnictwo, hutnictwo, itp.
BUDOWA GEOLOGICZNA OBSZARU GMINY
W obecnych granicach gminy Chrzanów odsłania się zespół formacji skalnych obejmujący sekwencję od górnego karbonu po współczesność, co odpowiada interwałowi czasowemu ok. 300 mln lat. Dla budowy geologicznej tego obszaru największe znaczenie mają utwory triasu.
ZŁOŻA KOPALIN I ICH WYKORZYSTANIE
W krajowym bilansie odnotowano na terenie gminy 13 złóż różnych z udokumentowanymi zasobami. Przedmiotem eksploatacji są: złoże węgla kamiennego Jaworzno, dwa złoża surowców skalnych, Płaza i Żelatowa, oraz złoże piasków Jeziorki.
WYDOBYCIE I PRZETWARZANIE WAPIENI W PŁAZIE
Zakład wydobywający i przetwarzający kamień wapienny o nazwie Wapienniki, Kamieniołomy i Fabryka Mielonego Wapna w Płazie powstał w roku 1887. Rozległe wychodnie wapieni triasowych na południe od Chrzanowa stwarzały możliwość rozwinięcia produkcji wapna.
WAPIENNIK POGORZYCKI
Przedsiębiorstwo o nazwie Wapienniki Pogorzyckie wymieniane jest począwszy od pocz. XX wieku. Składało się ono z kamieniołomu wapienia położonego w szczytowej części Góry Bukowica oraz wapiennika przy skrzyżowaniu drogi (ob. ul. Szymanowskiego) i linii kolejowej Chrzanów - Bolęcin.
DOLOMITY Z POGORZYC
Kamieniołom, do którego się udajemy, w literaturze przedmiotu znany jest jako kamieniołom dolomitu w Pogorzycach. Założono go w roku 1918, by pozyskiwać surowiec do wytwarzania topników i materiałów ogniotrwałych dla hutnictwa żelaza i stali.
KOPALNIE RUD W KOŚCIELCU
W obecnych granicach gminy Chrzanów najstarsza sztolnia powstała ok. 1533 w Rospontowej, stanowiącej część Kościelca. Fakt ufundowania w 1484 r. dzwonu dla tut. kościoła przez górników kościeleckich wskazuje, że ulokowano ją w prężnie działającym ośrodku wydobywczym rud ołowiu i srebra.
DOLOMITY DIPLOPOROWE ZE SKAŁY
W kamieniołomie wydobywano dolomity diploporowe reprezentujące środkowy trias (wapień muszlowy), wytwarzając z nich bloki dla potrzeb budownictwa (inaczej - kamień ciosowy). Trudno dziś ustalić, kiedy rozpoczęto tę działalność.
STARA HUTA
Nazwa ulicy to jedyna widoczna, choć niematerialna pamiątka po funkcjonującym przez kilkaset lat hutnictwie chrzanowskim. Najpierw była to nazwa miejsca, w którym niegdyś znajdowała się huta ...
REJON EKSPLOATACJI SUROWCÓW CERAMICZNYCH
Tereny między obecnymi ulicami Śląską, Oświęcimską i Kopaniną były od bardzo dawna miejscem eksploatacji gliny ceramicznej (eksploatację taką prowadzono także na zachód od ul. Kopanina, na terenie obecnie zalesionym). Wydobywano tu iły mioceńskie.
KOPALNIA MATYLDA
Kopalnia Matylda była największą i najbardziej produktywną kopalnią rud w chrzanowskim okręgu górniczym przed uruchomieniem kopalni Trzebionka. Działała z przerwami w okresie od 1855 do 1972 roku.
BALIŃSKIE KOPALNIE RUD
W zachodniej części gminy Chrzanów, między Kątami i Balinem, znaleźć można liczne ślady dawnego górnictwa rudnego. Choć większość z widocznych dziś warpi pochodzi z XIX wieku, to trzeba pamiętać że właśnie tu narodziło się w średniowieczu chrzanowskie górnictwo.
WARPIE
Podobnie wyglądających miejsc jest wiele w okolicach Chrzanowa. Nieoceniony Stanisław Zaręczny ujął to następująco: ".. Niesłychana mnogość hałdzisk, .. prawdziwie w podziw wprawić może: po otwartych zboczach tworzą one rozległe nieużytki, wyglądające jak potężne kretowiny ...
KOPALNIA TRZEBIONKA
Kopalnia Trzebionka należąca do ZG Trzebionka S.A. (ZGT) została uruchomiona w roku 1962. Obecnie znajduje się w trakcie likwidacji. Jest to zarazem zakończenie kilkusetletniej eksploatacji w chrzanowskim okręgu górnictwa rudnego, gdyż wyczerpane zostały ostatecznie tutejsze zasoby rudy.
GÓRNICTWO W LUSZOWICACH
Niewiele jest miejsc w okolicach Chrzanowa, w których sąsiadowały by obiekty pochodzące najstarszego okresu górnictwa z najnowszymi. Tak jest w okolicach Starej Góry i Sosnowej Góry na których od średniowiecza wydobywano kruszce i na dodatek wytapiano też ołów.
